Podróż z Piotrem po jego rodzinnej okolicy to zawsze przyjemność. Bardzo lubię słuchać jego opowieści i podziwiać ciekawe miejsca, które prezentuje. Tym bardziej się cieszę, że i mi udało się go zaskoczyć. Przejeżdżając przez Stary Jawor dostrzegłem podniszczony pomnik, który co prawda był mojemu przewodnikowi znany, ale nie wiedział czym on tak naprawdę był. Tak właśnie powstał ten wpis o pomniku poległych w I Wojnie Światowej ze Starego Jawora, który to dedykuję Piotrowi.
Stary Jawor (niem. Alt Jauer) to obecnie integralna część Jawora, ponieważ dopiero kilkanaście lat temu został przyłączony do miasta. Wcześniej była to osobna miejscowość z własną długą historią. Po tym krótkim wstępie zapraszam serdecznie do lektury.
Historia Starego Jawora
Dzieje Starego Jawora nikną wobec bogatej i burzliwej historii miasta Jawora w tym sensie, że o tym drugim pisało się i pisze bardzo dużo, a o wsi niemal nic. Z pewnością można powiedzieć, że ta dzielnica dzieliła dolę i niedolę głównego grodu.
Stary Jawor był zamieszkany przez ludzi na długo przed rokiem 1000. W XIX wieku odkryto na jego terenie starożytne cmentarzysko popielnicowe. Idąc za tropem nazwy istniała tu najprawdopodobniej pierwsza osada słowiańska. Z biegiem lat centrum osadniczo – polityczne przesunęło się w stronę późniejszego miasta Jawora. Stary Jawor pozostał miejscowością o charakterze wiejskim do samego końca.
Zamieszkujący Stary Jawor katolicy, jak i protestanci, podlegali co prawda parafiom zlokalizowanym w Jaworze, ale mieli także swój lokalny cmentarz. Umiejscowiony był on przy ulicy Cukrowniczej i jego kres nastał w wieku XIX. Obie grupy religijne posiadały swoje szkoły. Przy ulicy Starojaworskiej numer 90 mieściła się Szkoła Katolicka, a przy numerze 82 Szkoła Ewangelicka. Obie zostały wzniesione w podobnym okresie, czyli na przełomie XIX i XX wieku.
Niewątpliwie na rozwój wsi wpłynęło doprowadzenie linii kolejowej i budowa przystanku kolejowego, co miało miejsce w 1856 roku. Był to fragment linii kolejowej Jaworzyna Śląska – Legnica. Doprowadzenie kolei przyczyniło się do budowy w 1871 roku Cukrowni Jawor (Zuckerfabrik Jauer) przy ulicy Cukrowniczej. Ten potężny zakład stał się miejscem pracy wielu mieszkańców Starego Jawora, jak i miasta Jawor.
Stary Jawor współcześnie
Kres istnienia wspomnianej wyżej Cukrowni Jawor nastał na początku tego tysiąclecia w 2004 roku. W połowie lat 90-tych Stary Jawor został przyłączony do miasta Jawor jako jego nowa dzielnica. Od 2017 docierają tam autobusy komunikacji miejskiej. Powoli zatraca on swój wiejski charakter.
Opis pomnika poległych w I Wojnie Światowej w Starym Jaworze
Pomnik poległych w I Wojnie Światowej w Starym Jaworze znajduje się na swoim pierwotnym miejscu, czyli u zbiegu ulic Starojaworskiej i Bocznej. Został ustawiony na niewielkim skwerku zieleni i prawdopodobnie pierwotnie towarzyszyły mu jakieś specjalnie posadzone drzewa.
Ma on postać strzeliście zakończonego ponad 2 metrowego granitowego obelisku. Towarzyszą mu mniejsze granitowe ostrosłupy dopełniające całość kompozycji pomnika. Jeśli chodzi o warstwę zdobniczą to pomnik wojenny w Starym Jaworze posiada dwa charakterystyczne detale. Pierwszym z nich jest teutoński miecz otoczony czymś przypominającym ogniki.
Drugim elementem jest wyryty na froncie obelisku niewielki krzyż żelazny.
Poniżej krzyża znajduje się główna inskrypcja pomnika wojennego w Starym Jaworze. Brzmi ona:
„1914 – 1918 STARBEN FUR VATERLAND”
Można to przetłumaczyć jako:
„POLEGLI ZA OJCZYZNĘ 1914 – 1918”
Dalszą część frontu pomnika zajmują już imiona i nazwiska poległych na polach bitew Wielkiej Wojny mieszkańców Starego Jawora. Boczne ściany obelisku również zawierają wyryte imiona żołnierzy. Tył pomnika jest czysty.
Ogólny stan pomnika poległych w I Wojnie Światowej w Starym Jaworze oceniam jako zadowalający. Na pewno nie jest on zdewastowany jak to opisują w internecie. Jest pomazany farbą ze szpreja, ale to wszystko jest do wyczyszczenia. Tego temu pomnikowi właśnie brakuje – porządnego wymycia i oczyszczenia. Uporządkowania również wymaga teren wokoło niego. Gdy to wszystko nastąpi stanie się on z pewnością ciekawą atrakcją turystyczną nie tylko dla takich osób jak ja.
Słowa kluczowe opisujące artykuł: pomnik wojenny w Starym Jaworze, pomnik poległych w Starym Jaworze, pomnik w Starym Jaworze, Pomnik poległych w I Wojnie Światowej w Starym Jaworze, historia Starego Jawora, historia wsi Stary Jawor, dzieje Starego Jawora
Źródła:
– https://polska-org.pl/
– https://pl.wikipedia.org/
Dodaj komentarz