Majówka 2023 była jedną z najlepszych dotychczas i to z wielu powodów. Poniedziałek 1 maja spędziliśmy w rodzinnym gronie na tradycyjnej biesiadzie, której towarzyszyła poobiednia mini wycieczka do Stare Rudnej. Na miejscu zobaczyliśmy nie tylko fantastyczny pomnik, ale i poznaliśmy miejscowego sołtysa Pana Remigiusza Szlamę – pasjonata historii, który na nowo odkrył pomnik poległych w I Wojnie Światowej w Starej Rudnej – bardzo podobnie rzecz się miała z opisywanym wcześniej pomnikiem z Rędzina. Olbrzymia wiedza, zaangażowanie i przemiła osobowość Pana Remigiusza dobrze wróżą tej miejscowości i jej zabytkom (a tych jest tam sporo) na przyszłość.
Stara Rudna (niem. Alt Raudten) to niewielka wieś w powiecie lubińskim w gminie Rudna. Liczy sobie około 160 mieszkańców. Prócz naszego pomnika w tej małej miejscowości znajduje się jeszcze wiele innych zabytków takich jak ruina kościoła poewangelickiego, ruina pałacu z końca XVII wieku wraz z pięknym i dużym parkiem, oraz zabytkowe płyty nagrobne z dawnego cmentarza. Gorąco zapraszam do Starej Rudnej i do lektury wpisu 🙂.
Historia Starej Rudnej
Pierwsze ślady bytności człowieka w Starej Rudnej pochodzą z młodszej epoki kamienia. W późniejszych okresach (II w. p.n.e.) są ślady wytopu w piecach dymarkowych tutejszych rud żelaza, od których to miejscowość wzięła swoją nazwę. Na kartach historii spotykamy takie nazwy jak: Rudna antiqua, Raudten Alt, Alt Raudten i współczesna – Stara Rudna. Wieś została lokowana na prawie niemieckim w 1261 roku. Następnie w dokumentach kanoników z 1366 został wymieniony kościół w Starej Rudnej, aczkolwiek jego historia jest znacznie starsza. Tragicznym dla Starej Rudnej okazał się rok 1442 kiedy to wybuchł niszczycielski pożar trawiący niemal całą miejscowość (ocalał m.in. kościół, który w 1523 w trakcie reformacji został przejęty przez ewangelików). Zniszczoną wieś odbudował ród von Lüttwitz, ówczesnych właścicieli tych włości. Kolejnymi właścicielami Starej Rudnej były odpowiednio rody:
– von Prittwitz,
– von Langenau,
– von Nostitz,
– von Minkwitz,
– von Sack,
– von Scheinitz.
Z okresu, gdy Stara Rudna była własnością rodu von Nostitz pochodzi barokowy pałac (obecnie w ruinie), który jest ozdobą wsi. Ostatni właściciele, rodzina von Scheinitz, władali dobrami w latach 1777 – 1945. Wtedy to spaleniu uległ pałac oraz popadł w ruinę kościół. Syn ostatniego właściciela, Hans von Schenitz, pragnął odkupić ruiny pod koniec lat 90-tych XX wieku, jednak ówczesne władze lokalne nie wyraziły na to zgody. Jego ojciec w chwili ucieczki przed nadchodzącą Armią Czerwoną miał 12 lat.
Stara Rudna współcześnie
Stara Rudna w 2023 roku to urokliwa miejscowość idealna na takie weekendowo-świąteczne wycieczki, właśnie jak ta nasza. Oprócz wymienionych w tym wpisie zabytków w postaci ruin pałacu i kościoła, Stara Rudna ma znacznie więcej do zaoferowania. Jest również pomnik poległych w I Wojnie Światowej, pomnik SA-Truppführera Johannes`a Locha, pozostałości starego cmentarza ewangelickiego, oraz przepiękny (nie tylko wiosną) park przypałacowy. Można po nim długo wędrować, gdyż wiele jego pierwotnych założeń jest nadal dobrze widocznych, a na skraju skrywa pozostałości średniowiecznego grodziska najprawdopodobniej Dziadoszan.
Opis pomnika poległych w I Wojnie Światowej w Starej Rudnej
Pomnik poległych w I Wojnie Światowej w Starej Rudnej znajduje się dokładnie w tym samym miejscu, co pierwotnie. Różnica polega na tym, że został on zwalony w okresie powojennym z podestu, na którym stał. Ulokowany jest na wzgórzu obok ruin kościoła. Ma on postać płyty z piaskowca o wysokości blisko 3 metrów i szerokości niemal 2,5 metra. Po zwaleniu pomnika w Starej Rudnej uległ on rozbiciu na kilka części. Jego górna część zawiera detal w postaci krzyża żelaznego oraz napis:
“Im Weltkriege 1914 – 1919 starben aus dem kirchspiele Alt Raudten den Heldentod fur das Vaterland”
w tłumaczeniu na język polski to brzmi tak:
“Mieszkańcom parafii Stara Rudna poległym bohaterską śmiercią za ojczyznę w Wielkiej Wojnie 1914 – 1919”
Zastanawiające jest to, że na wszystkich dotychczasowych pomnikach poświęconych poległym w I Wojnie Światowej żołnierzom widziałem dokładne daty graniczne tego konfliktu zbrojnego 1914 – 1918. W przypadku pomnika w Starej Rudnej data kończąca to 1919, a nie 1918. Czym to jest spowodowane? Wydaje mi się, że mogło dojść do takiej sytuacji, iż jeden z żołnierzy zmarł właśnie w 1919 roku od ran wojennych i uhonorowano go w ten sposób. Widziałem już na pomnikach wypisane imiona poległych żołnierzy wraz z datami śmierci, i widniały tam miesiące i lata już po zakończeniu Wielkiej Wojny.
Głównym detalem pomnika jest naturalnej wielkości płaskorzeźba przedstawiająca żołnierza niemieckiej Reichswehry. Ubrany jest on w mundur, na głowie ma ikoniczny stalowy hełm, a pod pachą dzierży karabin Mausera wzór Gewehr 98. Na bocznych tablicach wypisano imiona i nazwiska poległych żołnierzy wraz z nazwami okolicznych miejscowości, z których pochodzili. Jest to więc zbiorczy pomnik. Wśród wymienionych wsi mamy:
– Alt Raudten (Stara Rudna)
– Brodelwitz (Brodów)
– Jauschwitz (Juszowice)
– Thielau (Radomiłów)
– Töschwitz (Toszowice)
– Wandritsch (Wądroże)
Pomnik poległych w I Wojnie Światowej w Starej Rudnej mimo tego, że przewrócony to jest w stosunkowo dobrym stanie. Pan Remigiusz Szlama zdradził, że są plany przywrócenia pomnikowi w Starej Rudnej pierwotnego kształtu. Trzymam mocno kciuki, aby się to ziściło. Z pewnością przyjadę wtedy podziwiać go już stojącego. Dzięki takim pasjonatom, jak sołtys Starej Rudnej, można z nadzieją patrzeć w przyszłość pod kątem opieki nad zabytkami i rozwojem lokalnej turystyki.
Słowa kluczowe opisujące artykuł: pomnik wojenny w Starej Rudnej, pomnik poległych w Starej Rudnej, pomnik w Starej Rudnej, Pomnik poległych w I Wojnie Światowej w Starej Rudnej, historia Starej Rudnej, historia wsi Stara Rudna
Źródła:
– https://rudna.pl/stara-rudna/
– http://www.glogow.pl/okolice/podstrony/lubinski/stararudna.htm
– https://pl.wikipedia.org/wiki/Stara_Rudna
Dodaj komentarz