Pomnik Poległych w I Wojnie Światowej w dzielnicy Czarne (Jelenia Góra)

Kiedy ostatni raz dane mi było gościć w Jeleniej Górze to trwało to tak długo, że nie zdążyłem nawet nic zjeść nie mówiąc już o zrobieniu zdjęć pomnikom. Na szczęście są jeszcze mili ludzie na tym świecie, którzy pomagają w takich sytuacjach. Jedną z nich jest Pan Krzysztof Wrona, który podesłał niniejsze zdjęcia i któremu to dedykuje poniższy wpis a w nim pomnik poległych w I Wojnie Światowej w dzielnicy Czarne (Jelenia Góra).

Czarne (do 1945 Schwarzbach – Czarny Strumień) były samodzielną wsią aż do 1 stycznia 1973 roku. Wtedy to, wraz z miejscowością Goduszy, stały się administracyjnie częścią Jeleniej Góry jako jej dzielnica. Położona jest w południowej części miasta, blisko drogi wojewódzkiej numer 367. Przepływa przez Czarne potok Pijawnik.

Historia wsi Czarne

Pierwsza wzmianka o wsi Czarne pochodzi z 1305 roku aczkolwiek miejscowość jest starszej proweniencji. W 1559 roku rozpoczęto budowę dworu, który jest (obok pomnika poległych) drugim najciekawszym obiektem w tej części Jeleniej Góry. Fundatorem był Kaspar Schaffgotsch. Następnymi właścicielami majątku byli w kolejności: od 1584 roku Gregorius von Kahlen, Ernst von Nimptsch, od 1606 Friedrich von Nimptsch. Ten ostatni, po pożarze w 1623 roku, rozbudował dwór a miało to miejsce w 1656 roku.

W 1679 roku wieś Czarne wraz z dworem kupuje miasto Jelenia Góra. Majątek był w następnych wiekach dzierżawiony. Ostatni dzierżawcy (to zaszczytne miejsce w historii zajął inżynier Ludwig Rahm) wyprowadzili się do Hanoweru w październiku 1946 roku.

Po wojnie dwór Czarne przejmują Państwowe Gospodarstwa Rolne i daje to początek powolnej oraz postępującej dewastacji obiektu. Doszło do tego stopnia, że zapadła decyzja o rozbiórce ze względu na fatalny stan techniczny. Na szczęście w latach 1983 – 1987 przeprowadzono najpilniejsze prace zabezpieczające i remontowe. W 1988 roku powstał „Ośrodek Kultury Ekologicznej EKO”, który w roku 1991 otrzymał od miasta Jelenia Góra ten zabytkowy obiekt.

Czarne współcześnie

Liczba mieszkańców dzielnicy Czarne systematycznie rośnie. Zamieszkuje ją obecnie około 500 rodzin. To typowe przedmieścia gdzie działki budowlane są bardzo poszukiwane przez osoby szukające spokoju i ciszy tak deficytowej w innych częśćiach Jeleniej Góry – zwłaszcza w centrum miasta.

Opis pomnika poległych w I Wojnie Światowej w dzielnicy Czarne

Monument ma kształt granitowej stelli. Jego wysokość to około 2 metry. Pierwotnie znajdował się w głębi wsi ukryty „gdzieś w krzakach” i dopiero w ostatnich latach został przetransportowany w okolice dworu.

Równo ścięty front pomnika ozdobiony jest detalem w postaci miecza i hełmu z okresu I Wojny Światowej typu Stahlhelm najprawdopodobniej model M1916. Oba wybitnie militarne elementy otoczone są liśćmi, których nie potrafię rozpoznać (prawdopodobnie dębowe).

Poniżej detalu znajduje się inskrypcja, która w oryginale prezentuje się następująco:

„Es starben den Heldentod im Weltkriege”

Moje osobiste i prawdopodobnie błędne tłumaczenie wygląda następująco:

„Zmarli bohaterską śmiercią w Wielkiej Wojnie”

W dalszej części pomnika widzimy imiona i nazwiska żołnierzy wraz z dokładną datą ich śmierci. Wyszczególnione są poszczególne lata wojny i podzielone na sekcje. Na uwagę zasługuje fakt, że z rodziny Pohl zginęło trzech mężczyzn.

Na samym dole znajduje się nieczytelna inskrypcja, która prawdopodobnie zawierała podziękowania lokalnej społeczności dla poległych bohaterów i wymieniała z nazwy miejscowość Schwarzbach.

Pomnik pozbawiony jest jakichkolwiek inskrypcji zarówno po bokach jak i w tylnej jego części. Z przedwojennych zdjęć jasno wynika, że współcześnie obiekt jest nieco uboższy. Nie zachowała się górna cześć, na którą składał się granitowy Krzyż Żelazny. Nie zachowała się również podstawa pomnika, która składała się z granitowego bloku kamienia z wykutym napisem:

„VERGISS MEIN VOLK, DIE TEUREN TOTEN NICH”

Odczytania napisu (z przedwojennego zdjęcia) i jego tłumaczenia podjął się nieoceniony Pan Doktor Wawrzyniec Kowalski, któremu serdecznie z tego miejsca dziękuję:

„Nie zapomnij mój narodzie, drogich zmarłych”

Słowa kluczowe opisujące artykuł: pomnik wojenny w Czarne, pomnik poległych w Czarne, pomnik w Czarne, Pomnik poległych w I Wojnie Światowej w Czarne, historia wsi Czarne

Źródło: http://jbc.jelenia-gora.pl/Content/2917/Hstoria_JG_f.a5_2010.pdf